30 Kasım 2015 Pazartesi

Canlılar Alemi

A) Bakteriler

   Bakteriler çeşitli özellikleri bakımından gruplandırılırlar. Bu özelliklerin başlıcaları; şekilleri, kamçı durumları, solunumları, beslenmeleri ve boyanmaları olarak sayılabilir.
Bakteriler ışık mikroskobuyla bakıldığında başlıca şu şekillerde görünürler:
1. Çubuk Şeklinde Olanlar (Bacillus): Tek tek veya birbirlerine yapışmışlardır. Tifo, tüberküloz ve şarbon hastalığı bakterileri bu şekildedir.
2. Yuvarlak Olanlar (Coccus): Bunlar monococcüs, diplococcüs, staphilococcüs ve streptococcüs biçimde olurlar. Genellikle kamçısızdırlar. Zatürre ve bel soğukluğu bakterileri bunlara örnektir.
3. Spiral Olanlar (Spirillum): Kıvrımlı bakterilerdir. Frengi bakterileri ve dişlerde yerleşen Spiroket’ler bunlara örnektir.
4. Virgül Şeklinde Olanlar (Vibrio): Virgül biçiminde tek kıvrımlıdırlar. Kolera bakterisi gibi.







B. Protista

   Protista alemi, bir hücreli ve çok hücreli fotosentetik algleri, çok çekirdekli ya da çok hücreli heterotraf cıvık mantarları, bir hücreli yada basit Koloniyal heterotrafları içeren ökaryotik canlılardır.

1-Protistanın Genel Özellikleri

Basit yapılı olmalarına rağmen çok hücreli organizmalarda görülen yaşamsal faaliyetlerin tümünü, sitoplazmalarındaki organellerinde gerçekleştirirler.
Tatlısularda yaşayanlarda genellikle, denizde yaşayanlarında nadiren, boşaltım kofulu vardır.
Algler, diatomlar, amipler, plazmodyum, terliksi hayvan, öglena protista alemine örnek verilebilir.

2-Protista Çeşitleri

a)Protozoalar   b)Algler   c)Cıvık Mantarlar

a)Protozoalar:

 Protistaların bir hücreli hayvanlarına protozoa denilmektedir. Protozoa; kamçılılar, kökayaklılar,sporlular ve silililer olmak üzere dört grupta incelenirler.


I)Kamçılılar: Hareket organeli olarak bir ya da birkaç kamçı bulundururlar. Çoğu pigment içeren plastidlere sahiptirler. Kendi besinlerini kendileri yaparlar. Bazıları serbest bazıları saprofitik bazıları da parazittirler.

II)Kökayaklılar: Besinlerini ve hareketlerini pseudopod adı verilen yalancı ayaklarla sağlayan bir hücrelilerdendir. Kamçılılar ve silililere göre daha az organel içerdiklerinden daha basit yapılı organizma sayılılar.

III)Sporlular: Çoğu omurgalı ve omurgasız hayvanlarda parazit yaşama uyum sağlamıştır. Besinlerini ozmosla alırlar. Gregarina, plasmodium bu grubun örneklerindendir. IV)Silililer: Vücutlarının üzerinde birçok sil, bir ağız ve anüs gibi büyük ve küçük çekirdek bulunmasıyla özelleşmiştir. Bazıları gözle görülebilecek kadar büyüktür. Denizlerde ve tatlısularda yaşarlar. Bazıları omurgalı hayvanlarda ortak yaşama uyum sağlamıştır. Ayrıca sitoplazmanın sertleşmesiyle meydana gelen canlı bir tabaka olan pelikula ile vücudun şekli sabit tutulur.

b)Algler: Klorofil içerdikleri için fotosentez yapabilirler. Böylece kendi besinlerini üretebilirler. Sulu ortamda yaşarlar, daha uygun ortam bulabilmek amacıyla yer değiştirme hareketi yaparlar. Madde alışverişini yaşadıkları ortamdan sağlarlar.

c)Cıvık Mantarlar: Belirgin bir hücre şekli olmayan, çok çekirdekli sitoplazmaya sahip organizmalardır. Amibe benzerler. Çoğalmaları, yukarıya doğru uzanan spor keseleri ile olur.






Ç. Mantarlar   

  • Hepsi hetetrofdurlar.
  • Parazit ve saprofit yaşayanlarda bulunur.
  • Kök iletim demeti gibi yapıları bulunmaz.
  • Kloroplast bulunmaz.
  • Çok çekirdeklidir.
  • Çeperleri bulunur. Çeperin yapısında selüloz ve kitinde bulunur.
  • Nişasta depo etmezler. Glikojen ve yağ depo ederler.
  • Eşeyli ve eşeysiz çoğalabilirler.
  • Havada, karada,suda, bitki ve havyaların üzerinde parazit olarak yaşayabilirler.
  • Bir kısmı besin olarak kullanılır. Alglerle birleşerek Likenleri oluşturabilirler.
  • Şapkalı, küf, ağaç ve maya yapında kullanılır.
  • Besin, protein ve mineral bakımında zengindirler.




Hayvanlar Alemi

  • Hayvanların tüm üyeleri çok hücreli, heterotrof beslenen ve ökaryot canlılardır. 
  • Hücre duvarı bulunmaz. 
  • Çoğunlukla eşeyli ürer. 
  • Genellikle aktif hareket eder. 
  • Büyümeleri sınırlıdır. 
  • Hayvanların çoğunda kas sistemi, sinir sistemi ve duyu organları bulunur.
  • Hayvanların sınıflandırılmasında; vücut simetrisi, embriyotik tabaka sayısı, sölom (vücut boşluğu), organizasyon gibi özellikler göz önüne alınmıştır.
  • Hayvanlar alemi omurgasızlar, ilkel kordalılar ve omurgalılar olmak üzere üç ana grupta incelenir.

1) Omurgasızlar

  • Omurgası olmayan, bazıları suda bazıları karada yaşayan hayvanlardır. 
  • Sinir kordonları karın kısımlarında bulunur. 
  • Birçoğunda dış iskelet bulunur. 
  • Altı sınıfa ayrılarak incelenir.

           a) Süngerler

     Belirli bir vücut simetrisine sahip olmayan, özelleşmiş doku ve organları bulunmayan en basit yapılı hayvanlardır. Bir yere bağlı olarak genellikle koloni halinde tatlı su ve denizlerde yaşarlar. Vücutlarında ’’por’’ adı verilen delikler vardır. Eşeyli veya eşeysiz tomurcuklanarak çoğalır. Organik ve inorganik maddelerden meydana gelen iskelet iğneleri vardır.


            b) Sölenterler

   Vücutları ışınsal simetrili, özelleşmiş iki doku tabakası olan canlılardır. Yumuşak vücutlu etçil hayvanlardır. Vücutlarında ağ şeklinde düzenlenmiş sinir hücreleri vardır.
   Hem ağız hem anüs görevini yapan tek açıklık bulunur. Açıklık etrafında tentaküller vardır, tentakülleri ile yakaladıkları avlarını vücut içine alırlar. Aynı zamanda savunmayı sağlayan tentaküllerde yakıcı kapsüller bulunur.
   Hidra, mercan, denizanası bu grupta yer alır.

          c) Solucanlar

   Vücutları yumuşak, bilateral simetrilidir. Embriyonik gelişim döneminde organları üç doku tabakasından farklılaşır. Sularda ve nemli ortamlarda yaşar. Çoğunlukla eşeyli ürer. Solunum nemli derilerinden difüzyonla olur. Bu canlılar üç alt grupta incelenir.
Yassı Solucanlar: Vücutları yumuşak, ince ve yassıdır. Tek açıklığı olan sindirim boşlukları bulunur. Çevredeki uyarıları algılayan sinir düğümleri ve sinirleri vardır. Parazit olan türlerde üreme sistemi gelişmiştir ve bazılarında sindirim sistemi yoktur. Eşeyli üreyebildikleri gibi rejenerasyon da yapar.
Planaria, trematoda(karaciğer kelebekleri) ve tenya (şerit solucan) bu grupta bulunur.
Yuvarlak Solucanlar: Vücutları yuvarlak ve uzundur. Sindirim boşluğu iki açıklıktır. Çoğunlukla parazit yaşar, serbest yaşayan da vardır. Basit bir sinir sistemi vardır. Bazı türlerin lavaları insanların karaciğer, akciğer ve beyinlerinde kist oluşturur.
Ascaris, kancalı kurt, trişin insanlarda parazit olan türleridir.
Halkalı Solucanlar: Vücutları silindirik ve segmentlidir (halkalı). İki açıklıklı, özelleşmiş bölümleri olan sindirim sistemleri vardır. Kapalı dolaşım sistemi görülür. Boşaltım için gelişmiş özel yapıları, beyin ve sinir kordonlarından oluşmuş sinir sistemleri vardır. Vücudu saran kaslarla hareket eder. Eşeyli ürer.
Toprak solucanı, sülük, deniz poliketi bu gruptandır. Sülük, kan emerek parazit olarak yaşar.

          d) Yumuşakçalar

   Vücutları yumuşak ve çoğunlukla kabukludur. Kabuklarının altında ince bir doku tabakasından oluşan manto adı verilen vücut örgütleri vardır. Suda yaşayanlar solungaç, karada yaşayanlar ise manto boşluğunun genişlemiş yüzeyi ile solunum yaparlar. Genellikle açık dolaşım görülür, kafadan bacaklılarda kapalı dolaşım görülür. Otçul, etçil veya parazit beslenir. Eşeyli üreme görülür. Ahtapot, salyangoz, kiton, midye, sümüklü böcek mürekkep balığı bu grupta bulunur.


          e) Eklem Bacaklılar

   Vücutları bölmeli, hareket organları eklemlidir. Protein ve kitin den oluşmuş dış iskeletleri vardır. Gelişmiş sinir sistemleri bulunur. Beslenmelerine bağlı olarak ağız yapıları farklıdır. Açık dolaşım sistemi görülür. Dört grupta incelenir.

               - Kabuklular: Tatlı sularda, denizlerde, bir kısmı ise karaların önemli bölgelerinde yaşar. Büyük bir kısmı solungaç solunumu yapar. Kabukları serttir.
Istakoz, karides, yengeç bu grupta bulunur.

               - Örümcekler, Akrepler, Keneler: Hemen hepsi karada yaşar. Trake ve kitapsı akciğer solunumu görülür. Dört çift bacağa sahiptirler. Baş ve göğüs bölgesi birbiriyle kaynaşmıştır. Anten, kanat gibi yapıları yoktur.
Su kenesi, örümcek, kene, akarlar, akrep bu gruba örnektir.

               - Çok Ayaklılar: Vücutları uzun ve bölmelidir. Her bölmede ayak bulunur. Bazı türleri zehirlidir. 
Çıyan, kırkayak bu gruptadır.

               - Böcekler: Vücutları baş, gövde ve karın olarak üç segmentlidir. Üç çift bacak ve genellikle iki çift kanatları bulunur. Trake solunumu yapar, çizgili kaslarla hareket eder. Yumurtadan çıkan organizmalar gelişim döneminde başkalaşım (metamorfoz) geçirir. Boşaltım atığı olarak ürik asit atar.
Karınca, yaprak biti, kelebek, çekirge bu grupta bulunur.

          f) Derisi Dikenliler

   Hemen hepsi denizlerde yaşar. Vücutlarının içinde kalker plakçıklardan oluşmuş dikensi çıkıntılara sahip iç iskeletleri bulunur. Vücutlarının alt kısmında hareket, beslenme ve gaz değişimini yapan tüp ayakları bulunur. Rejenerasyon yetenekleri yüksektir. 

Denizyıldızı, denizlalesi, denizkestanesi, yılanyıldızı bu grupta bulunur.




  






2) İlkel Kordalılar

   Bir hayvanın kordalı olarak sınıflandırılması için; solungaç yarıkları, sinir kordonu, notokord ve kuyruk özelliklerinin embriyonik döneminde görülmesi gerekir.
İlkel kordalılar denizlerde yaşarlar. Notokord ve solungaç yarıkları yaşamları boyunca vardır. Sırt ipliğinin alt tarafında bağırsak, üst tarafında boru şeklinde sinir sistemi bulunur. Kapalı dolaşım görülür.
Tulumlular, anfiyoksüs, balanoglosus bu gruptadır.

3) Omurgalılar

   Hayvanlar aleminin en gelişmiş grubu omurgalıların ortak özellikleri aşağıdaki gibidir:


  • Kemik ya da kıkırdaktan yapılı iç iskeletleri bulunur.
  • Sırt tarafta omurga ve içerisinde omurilik adı verilen büyük bir sinir kordonu bulunur.
  • Kapalı dolaşım görülür, böbreklerle boşaltım yapar.
  • Embriyonik gelişimlerinin ilk evrelerinde solungaç yarığı bulunur.
  • Sindirim sistemleri tamdır. Holozoik beslenir.
  • Vücutlarında bilateral simetri görülür.
  • Eşeyli çoğalırlar, hepsi ayrı eşeylidir.

Omurgalılar 5 grupta incelenir.
      a) Balıklar
Deniz ve tatlı sularda yaşarlar. Solungaç solunumu yapar. Üç grupta incelenebilir.
- Çenesiz Balıklar: Erginlerinde nokord bulunur. Çene ve dişleri yoktur. Pulları bulunmaz. Petromizon bu gruba örnektir.
- Kıkırdaklı Balıklar: İskeletleri kıkırdaklıdır ve bir çift solungaç bulunur. Vücutları pul benzeri yapılarla kaplıdır. Tuzlu sularda yaşar. Köpek balığı, vatoz bu gruptadır.
- Kemikli Balıklar: İskeletleri kemiklidir, yüzme keseleri ve pulları bulunur. Kalpleri iki odacıklıdır. Kalpte daima kirli kan bulunur. Kirli kan solungaçlarda temizlendikten sonra vücuda temiz kan gider. Çoğunda dış döllenme görülür, yumurtalar suda gelişir. Bazı türlerinde iç döllenme de gerçekleşir.
Ton balığı, alabalık, akciğerli balıklar bu gruptadır.
      b) İki Yaşamlılar (Amphibia)
   Karada ve suda yaşamaya uyumludurlar. Yumurtalarının döllenmesi ve gelişmesi suda gerçekleşir. Gelişmeleri sırasında başkalaşım (metamorfoz) geçirir. Larva döneminde solungaç ergin dönemde akciğer ve deri solunumu yapar. Derilerinde mukus bezleri bulunur. Kalpleri üç odacıklıdır. Vücutlarında karışık kan dolaşır. Bu nedenle değişken vücut ısılı, soğukkanlı canlılardır. Semender, kurbağalar bu gruptadır.
      c) Sürüngenler
   Vücutları keratinden yapılmış sert pullarla örtülüdür. Kalpleri üç odacıklı olup karıncık bölümü yarım perdeyle ikiye ayrılmıştır (Timsahta perde tamdır, kalpte dört odacık bulunur). Vücutlarında karışık kan dolaşır, soğukkanlıdır. Kış uykusuna yatar. Akciğer solunumu yapar. İç döllenme, dış gelişme yapar. Kaplumbağa, yılan, kertenkele, timsah bu gruptadır.
      d) Kuşlar
   Kuşlarda uçmayı ve vücudun ısı yalıtımını sağlayan keratin yapılı tüyler bulunur. Ön üyeleri kanat şeklinde farklılaşmıştır. Akciğer solunumu yaparlar. Akciğerlerine bağlı hava keseleri, içi boş ve ince olan kemiklerine doğru uzamıştır. Hava keseleri sayesinde solunum havasını çift yönlü kullanır. Sabit vücut ısılı ve sıcakkanlı canlılardır. İç döllenme, dış gelişme yapar. Dişleri yoktur, gagaları bulunur.
Kumru, pelikan, martı, penguen bu gruptadır.
      e) Memeliler
   Vücutları genellikle kıllarla örtülüdür. Kıllar vücuttan ısı kaybını önler. Kalpleri dört odacıklıdır, temiz ve kirli kan karışmaz. Sabit vücut ısılı, sıcakkanlı canlılardır. Ter, yağ ve süt bezleri bulunur. Akciğer solunumu yaparlar. Akciğerlerinde alveol keseleri bulunur. Memelilerin çoğunda olgun alyuvarları çekirdeksizdir. Göğüs ve karın boşluğunu ayıran kaslı diyafram bulunur. İç döllenme, genelliklede iç gelişme görülür. Üç gruba ayrılır.
- Plasentalı Memeliler: Yavru anne vücudunda plasenta aracılığıyla beslenir ve gelişir. İnsan, yarasa, balina, tavşan bu gruptadır.
- Gagalı Memeliler: Yumurta bırakan tek memeli takımıdır. Yumurtadan çıkan yavru süt ile beslenir. Ornitorenk bu takımdadır.
- Keseli Memeliler: Gelişimini tamamlamadan doğan yavru, anne karnındaki özel kesede süt bezlerinden beslenir ve gelişir. Kanguru ve koala bu gruptadır.



Bitkiler Alemi

  • Çok hücreli canlılardır.
  • Hücre zarının etrafında selülozdan oluşan hücre çeperi vardır.
  • Kloroplastları vardır.
  • Ototrof beslenirler. Fotosentez yaparlar.
  • Depo karbonhidratı nişastadır.
  • Pasif hareket ederler.
  • Çiçeksiz ve çiçekli olmak üzere iki gruba ayrılırlar.
    bitkiler_alemi

    1. Çiçeksiz (Tohumsuz) Bitkiler
  • Nemli yerlerde yaşarlar.
  • Gerçek kök, gövde ve yaprakları yoktur.
  • Çiçek, tohum ve meyve taşımazlar.
  • Çoğalmaları metagenez (döl alması) ile olur. Metagenez, eşeyli ve eşeysiz üremenin birbirini takip etmesidir.
  • Damarsız ve damarlı olmak üzere iki grupta incelenirler.

  • a. Damarsız Çiçeksiz Bitkiler

  • Su kenarında, nemli duvar diplerinde, orman zeminlerinde,taş ve toprak yüzeylerinde yaşarlar.
  • Gerçek kök bulunmaz.
  • Topraktan su almasını sağlayan köksü uzantılara rizoit denir.
  • Bitkinin diğer kısımları osmozla ortamdan su alır.
  • İletim demetleri yoktur.
  • Klorofilleri vardır. Fotosentez yaparlar.
  • Metagenezle çoğalırlar.
  • Kara yosunları, su yosunları ve ciğer otları damarsız çiçeksiz bitkilerdir.
  • bitkiler
    b. Damarlı Çiçeksiz Bitkiler
  • Çiçeksiz ve tohumsuz kara bitkileridir.
  • İletim demetleri vardır.
  • Kök, gövde ve yaprakları basit yapılıdır.
  • Fotosentez yaparlar.
  • Metagenezle çoğalırlar.
  • Eğrelti otu damarlı çiçeksiz bitkidir.
  • Egrelti_otu
    2. Çiçekli (Tohumlu) Bitkiler
  • Gerçek kök, gövde, yaprak ve çiçeği olan bitkilerdir.
  • Organik ve inorganik madde taşıyan iletim demetleri vardır.
  • Çiçek üreme organıdır.
  • Bitkilerde eşeyli ve eşeysiz üreme görülür. Eşeysiz üreme vejetatif olarak gerçekleşir.
  • Çiçekli bitkiler tohumları taşıyan karpellerin açık veya kapalı oluşuna göre iki alt bölümde incelenir.

  • a. Açık Tohumlu Bitkiler
  • Her zaman yeşil kalan, iğne yapraklı ağaç ve çalılardır.
  • Tohum taslağı ve tohum üzerinde herhangi bir örtü yoktur.
  • Çiçekleri kozalak halindedir.
  • Çiçekler tek eşeylidir. Erkek ve dişi çiçek olarak ayrılmışlardır.
  • Meyve oluşumu yoktur
  • Tozlaşma ve döllenme olduktan sonra gelişen tohum,dişi kozalak pulunun üstünde, dişi kozalak puluna yapışık olarak gelişir.
  • Kozalak pulları ile birlikte tohumlar düşer. Tohumların çimlenmesiyle yeni bitki oluşur.
  • Kozalaklı bitkiler kambiyuma sahiptirler.
  • İletim demetleri vardır.
  • Odunsu bitkilerdir.
  • bitkiler_alemi_001

    b. Kapalı Tohumlu Bitkiler
  • Üreme organı çiçektir.
  • Gerçek kök, gövde ve yaprakları bulunur.
  • Kışın yapraklarını dökerler.
  • Odunsu ve otsu türleri vardır.
  • Tohum taslakları ovaryum içinde bulunur.
  • Tohum taslaklarının döllenmesiyle tohum oluşur. Yumurtalıktan da meyve oluşur.
  • Kapalı tohumlu bitkilerde çift döllenme gerçekleşir.
  • İki spermden birinin yumurtayı döllemesiyle embriyo oluşur. Diğer spermin polar çekirdekleri döllemesiyle endosperm (besi doku) oluşur.
  • Kapalı tohumlu bitkiler, embriyodaki çenek yaprak sayısına göre monokotiledonlar (tek çenekliler) ve dikotiledonlar (çift çenekliler) olmak üzere iki gruba ayrılır.

  • b1) Tek Çenekli Bitkiler (Monokotiledonlar)
  • Genellikle paralel damarlıdırlar, yaprak sapı bulunmaz.
  • Saçak köklüdürler
  • Kambiyum bulunmaz, kapalı demetlidirler.
  • Enine kalınlaşma görülmez.
  • Gövdede iletim demetleri dağınıktır.
  • Tek yıllıktırlar.
  • Tohumlarında tek çenek vardır.
  • Çiçekteki taç yaprakları 3 ün katı şeklindedir.

  • Örnek: Buğday, Arpa, Mısır.

    b2) Çift Çenekli Bitkiler (Dikotiledonlar)
  • Genellikle ağsı damarlıdırlar, yaprak sapları vardır.
  • Kazık köklüdürler.
  • Kambiyum bulunur. Enine kalınlaşma vardır.
  • Gövdede iletim demetleri düzenli sıralıdır.
  • Çok yıllıktırlar.
  • Tohumlarında çift çenek vardır.
  • Çiçekteki taç yaprakları 4 ün katı şeklindedir.

  • Örnek: Şeftali, Elma, Armut, Erik, Ceviz.
    cift_cenekli_bitkiler